کد مطلب:77709 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:110

و من كلام له علیه السلام:

روی ذعلب الیمانی، عن احمد بن قتیبه، عن عبدالله بن یزید، عن مالك بن دحیه قال: كنا عند امیرالمومنین علیه السلام، فقال و قد ذكر عنده اختلاف الناس:

یعنی از كلام امیرالمومنین علیه السلام روایت كرده ذعلب یمانی، از احمد پسر قتیبه، از عبدالله پسر یزید، از مالك پسر دحیه گفت كه بودیم ما در نزد امیرالمومنین علی علیه السلام، پس گفت و حال اینكه مذكور شده بود در نزد او مختلف بودن مردمان در خلق و خلق:

«انما فرق مبادی طینهم و ذلك انهم كانوا فلقه من سبخ ارض و عذبها و حزن تربه و سهلها، فهم علی حسب قرب ارضهم یتقاربون و علی قدر اختلافهم یتفاوتون: فتام الرواء ناقص العقل و ماد القامه قصیر الهمه و زاكی العمل قبیح المنظر و قریب القعر بعید السبر و معروف الضریبه منكر الجلیبه و تائه القلب متفرق اللب و طلیق اللسان حدید الجنان.»

یعنی جدا نكرد و امتیاز نداد در میان ایشان مگر اسباب و علل مختلفه ی منجر به اختلاف طینت و سرشت ایشان و آن این است كه به تحقیق بودند ایشان در اصل فطرت قطعه ی ممزوج و مخلوط از زمین شوره زار كه خارزار جهل و معصیت است و از زمین شیرین خوشگوار علیین كه منبت و گلزار معرفت و طاعت است و از خاك درشت ناهموار طغیان و از خاك نرم هموار عرفان، كه همان سرشت بد و نیك باشد و شرح آن

[صفحه 918]

به تفتیش در ترجمه ی خطبه ی اول گذشت. پس مردمان به سبب نزدیك بودن زمین طینت و سرشت ایشان در خوبی و بدی، نزدیك یكدیگر باشند در صفات و احوال ظاهر و باطن و بر قدر اختلاف و تفاوت سرشت ایشان متفاوت باشند در آن، پس صنفی از مردمان با كمال حسن منظر كه از قوت قوه ی حیوانیه كه جنبه ی سجین است كه ناقص عقل و دانش باشند كه از ضعف قوه ی انسانیه جنبه ی علیین است، متقارب و نزدیك باشند به حسب طینت و سرشت و صنفی از مردمان كشیده قامت كه از قوت قوه ی حیوانیه كه جنبه ی سجین است كه كوتاه همت باشند، كه از ضعف قوه ی انسانیت جنبه ی علیین زیرا كه تقارب و تناسب معلولات كه حسن منظر و كشیدگی قامت و نقصان عقل و كوتاهی همت باشد...».)

تقارب و تناسب معلولات كه حسن منظر و كشیدگی قامت و نقصان عقل و كوتاهی همت باشد، دال است بر تقارب و تناسب عمل آنها كه طینت و سرشت آن مردمان باشد، زیرا كه اسباب منجر به مسببات باشند. و همچنین مردمان پاك عمل قبیح منظر و مردمان كوتاه قامت دور آزمایش زیرك با یكدیگر متقارب باشند، به حسب صفات و احوال ظاهر و باطن جنبه ی علیین و سجین، به سبب تقارب و تناسب طینت و سرشت ایشان و به قدر زیادتی و كمی قرب صفات و احوال ظاهر و باطن متحقق می شود و آن مردمانی كه متفاوت و دور از هم باشند در صفات و احوال ظاهر و باطن، به تقریب زیادتی تقارب و دوری طینت و سرشت ایشان، مانند مردمان صاحب حال معروف نیك بالذات و صاحب حال منكر قبیح بر خود بسته بالعرض، مثل دانای معتاد به تجاهل و مردمان

[صفحه 919]

سرگشته خیال پریشان عقل و مردمان گشاده زبان تیزدل زود بیان، هر یك از این سه صنف مردمان متباعد و دور با یكدیگر باشند، زیرا كه مزید دوری تناسب صفات و احوال ظاهر و باطن این سه صنف از مردمان، به سبب دوری تناسب طینت و سرشت ایشان باشد. و این هفت صفت را كه چهار متقارب و سه متباعد باشند حضرت علیه السلام ذكر كردند به جهت تمثیل.

[صفحه 920]

صفحه 918، 919، 920.